Geschiedenis van de Admiraal de Ruijterweg
Tot 1851 behoorde het om Amsterdam liggende platteland aan de Graven van Holland. Het gebied was verdeeld in 'ambachtsheerlijkheden' en één daarvan was De Baarsjes. Deze Graven gaven Amsterdam vrij gemakkelijk toestemming tot gebiedsuitbreiding wat ten koste ging van het platteland en de daarop gelegen gemeenten, die hierover zelf geen zeggenschap hadden.

Gemeentewet
In 1851 werd de Gemeentewet van Thorbecke ingevoerd. Door deze wet werd het onderscheid tussen plattelandsgemeenten en steden opgeheven. Ook kleinere gemeenten werden vanaf die tijd bestuurd door een raad, een burgemeester en wethouders zoal in de stad wel gebruikelijk was maar op het platteland niet. Deze gemeenten werden daarmee politiek onafhankelijk van de steden. Deze nieuwe status werd door de bestuurders van die gebieden aan het einde van de negentiende eeuw en in begin van de twintigste eeuw gebruikt om de eenvoudige plattelandsgemeenten sterk te ontwikkelen, vaak tot ongenoegen van de in de nabijheid gelegen steden.

Belastingvlucht
Na de invoering van de gemeentewet vestigden veel rijke Amsterdammers zich in de randgemeenten. Het was voor welgestelden namelijk zeer aantrekkelijk om hier te wonen. Zowel de belastingdruk als de grondprijs lagen er aanzienlijk lager dan in de hoofdstad. Dergelijke randgemeenten waren vaak aantrekkelijke bouwlocaties voor particuliere beleggers. Bovendien hanteerden randgemeenten bij het bouwen een minder strenge regelgeving dan Amsterdam. Zodoende verschenen rond Amsterdam luxe nieuwbouw woningcomplexen voor mensen die wel in Amsterdam hun geld verdienden en haar faciliteiten gebruikten, maar die daar liever geen belasting over afdroegen aan diezelfde stad.

Nieuwe uitbreidingen
Door de belastingvlucht waren de ontwikkelingen in deze gemeenten voor Amsterdam een doorn in het oog. Vanwege de opbloeiende bedrijvigheid en de bijbehorende bevolkingsaanwas waren ingrijpende en vooral dure veranderingen in de stad noodzakelijk. Aangezien de helft van de stedelijke inkomsten bestond uit gemeentelijke belastingen kon Amsterdam zich juist in die tijd geen verlies van inkomsten permitteren. Dit was de reden voor Amsterdam om net als in de vijftiende en zestiende eeuw omliggende gemeenten te annexeren. Door de invoering van de gemeentewet was de procedure nu echter vele malen ingewikkelder dan voorheen. Pas na jaren van onderhandelen werden in 1896 delen van Diemen, Nieuwer-Amstel en Sloten aan de stad overgedragen.



Admiraal de Ruyterweg omstreeks 1900

De electrische tram
In 1900 werd een concessie verleend aan de N.V. Electrische Spoorweg Maatschappij (ESM) voor het aanleggen van een elektrische tramlijn van Amsterdam naar Zandvoort. Het tracé liep via de Admiraal de Ruyterweg over het grondgebied van de gemeente Sloten. De ESM bezat naast de grond voor de trambaan nog 30 hectare grond langs het traject. Door de gunstige voorwaarden binnen de gemeente Sloten was dit een aantrekkelijke bouwlocatie voor particuliere beleggers. Om te voorkomen dat Amsterdammers zich hier in grote getale net buiten de stad zouden vestigen, stelde Amsterdam in 1904 opnieuw voor haar grenzen te verleggen. Het zou echter vele jaren duren voordat dit verzoek zou worden gehonoreerd. (zie ook: De Wiegbrug)

Admiraal de Ruyterweg
In 1907 verleende de gemeente Sloten toestemming tot het bouwen van woningen aan weerszijden van de trambaan. Hierdoor ontstond de Admiraal de Ruyterweg. De gemeente Sloten beperkte zich bij de bouw tot regels over ophoging van de terreinen (Sloten was een lager dan Amsterdam gelegen polder), de breedte van wegen, de aanleg van riolering en de verplichting tot bestrating. Saillant detail: om de bouw van arbeiderswoningen te voorkomen werd in de bouwverordening van Sloten opgenomen dat de minimale gevelbreedte 8.5 meter moest zijn. De gemeente Sloten bleek bijzonder in trek. Zo steeg het aantal inwoners van 8.800 in 1907 naar 14.000 in 1914. Een groot deel van hen woonde aan de Admiraal de Ruyterweg.

Een nieuw stadsdeel
Pas in 1921 wordt de door Amsterdam voorgestelde annexatie van de gemeente Sloten gehonoreerd. Vervolgens wordt in de jaren twintig en dertig de rest van ons huidige stadsdeel, en dus ook de omgeving van de Admiraal de Ruijterweg, volgebouwd. Het zou echter tot ver in de jaren '50 duren voordat de laatste herinneringen aan het platteland van de gemeente Sloten uit het straatbeeld zouden verdwijnen. Maar ook nu nog is de Admiraal de Ruijterweg een stille getuige van de voorstedelijke fase die dit gebied in vroeger tijd doormaakte. Daarbij weerspiegelt het gevormde patroon de invloed van de tramlijn die in haar loop bepaald is door het eeuwenoude agrarische verkavelingspatroon.

Leo Stötefalk
Coördinator Welstand en Monumenten
Stadsdeel de Baarsjes (mei 2005)

        

� Historisch Archief De Baarsjes